صدیق تعریف، خواننده ای برجسته و اندیشه مند!

  

سیری 

بزرگ بودنشان معنايى ندارد.

 

 

 

قمرالملوک وزیری(1282-1338شمسی)، از دیدگاه صدیق تعریف
صدیق تعریف در نبشته ای به مناسبت چهلمین سالگرد در گذشت قمر الملوک وزیری(چهاردهم مرداد)، زیرعنوان "ماه بانوی آسمان آواز ایران" می نویسد " نام قمر با دو ویژگی آمیخته است، اولی حاتم طایی صفت بودن و انسانیت اوست، و دومی قدرت کم نظیر او در اجرای آواز ایرانی است. و اینکه می دانست چگونهحس آمیزی کند و هنر آواز ایرانی را به شکلی نشان دهد که هم خواص بپسندند و هم مردم لذت ببرند. این صفت بارز هنرمندان بزرگ قدیمی بوده و هست، قمر از طاهر زاده*(فرد وسط عکس) آموخت و چه خوب آموخت.
........ نقش قمر فراگیرتر است... اول بخاطر زبان پارسی و لهجه ی تهرانی اصیل و شیرین، و دوم بخاطر نقش سیاسی- اجتماعی که تا اواخر دوره ی قاجار و اوایل پهلوی ناخود آگاه بعهده گرفته بود. و صدای آن دختر 22 ساله، فریاد ِ رسای عقده گشایی های بود که ملتی به عبث در پی سرابی می دوید و خود را از چاهی به چاهی دیگر می انداخت. او بطور مستقیم استاد آواز نداشت ولی فرزند موسیقی دانان عصر خویش درویش خان بود و یا شاگردان او همانند نی داود. قمر آواز و نشاندن شعر بر موسیقی و به خدمت گرفتن شعر در موسیقی و تحریر و تکیه و اشاره و در آمد و فرود و خلاصه همه چیز را غیر مستقیم آموخته بود. قمر در ضرب شناسی وقدرتش در تصنیف خوانی برجسته است.
مقولات: موسیقی ملی و سنتی در تحلیلی از صدیق تعریف

 

 

تعریف در سیاهه ای به نام "در کجای جهان ایستاده ایم" به پرسشهایی پاسخ میدهد که در اینجا به بخشهایی از آن اشاره می شود:
او اصطلاح "موسیقی سنتی" راچنین تعریف می کند: آنچه امروز به عنوان موسیقی سنتی ایران مطرح است در واقع هیچ سابقه ای در تاریخ گذشته ی موسیقی ما ندارد و در هیچ کتاب و رساله ی قدیمی نشانی از این واژه نیست. واژه ی سنتی در واقع همین سی چهل سال اخیر به موسیقی ما الصاق کرده اند و ترجمه شده ی واژه ی ترادیسونال زبان فرانسه است، که بیشتر توسط فرنگیان، مستشرقان و ... بکار برده شده است. در واقع خواسته ایم موسیقی خود را با واژه های فرنگی درک کنیم. واژه ی سنت بدلیل اینکه با گذشته گرایی مترادف است و با خود نوعی بار منفی همراه می آورد بلافاصله بازگشت به گذشته را به ذهن متبادر می کند و اینگونه بنظر می آید که کسانی که در رشته ی موسیقی فعالیت می کنند با نو آوری و خلاقیت مخالفند. و این باعث سوء تفاهمات تاریخی شده است، در حالیکه اینگونه نبوده است و بحث بر سر چیزهایی است که بخشی از میراث فرهنگ یک ملت را تشکیل میدهند. .........
بر بستر شناخت کافی و کامل و دقیق از میراث های ملی می توانیم در یابیم که اکنون که هستیم و در کجای جهان ایستاده ایم، تا آنگاه بتوانیم با دستی پر از این منظر حال را در یابیم و احیانا خود را برای رسیدن به آینده آماده کنیم........
موسیقی ایرانی بخشی از فرهنگ و هنر و شناسنامه ی این ملک و این ملت است و مانند سایر انگاره های فرهنگی ریشه در فرهنگ ملی ما دارد و ضرورتی ندارد موسیقی ایران را با تمام قابلیت های آن به عنوان موسیقی سنتی مطرح کنیم .
او در ادامۀ بحث ، نمونه های برجستۀ موسیقی با گرایش های نوآورانه را "داروک" اثر لطفی که بر روی شعر نیما ساخته شده ، و "قاصدک" اثر مشکاتیکان که بر روی شعر اخوان ساخته شده است، معرفی می کند...... بی تردید هر گاه تفکر در جامعه ی ما به معنای درست کلمه تحول پیدا کرد موسیقی واقعی ِ امروز ما نیز شکل خواهد گرفت .
او در ادامه میگوید:
هنوز ردیف موسیقی ایرانی مورد تجزیه و تحلیلی واقعی و جدی قرار نگرقته است. باید کانونها و مراکز جدی تحقیق و پژوهش در مورد آثار گذشتگان و آثار معاصرین ایجاد شود... به طور مثال می توان پیشنهاد ِ ایجاد فرهنگستانی مانند فرهنگستان زبان کرد: فرهنگستان موسیقی که مرجعی باشد برای بر رسی و مطالعه ی موسیقی و پالایشگاهی باشد برای پالایش سره از ناسره.
 

 

می خواهم بپرسم که روی موسیقی ما در کدام دانشکده و آکادمی و محفل خصوصی و عمومی به شکل سیستماتیک و روشمند کار شده است؟ کجا دستاوردها و تجربیات بزرگانی چون فارابی، عبدالقادر مراغه ای، صفی الادین ارموی و ابراهیم زلزل و دیگر بزرگان پیشین موسیقی تجزیه و تحلیل و تدریس شده است؟ می پرسم چند کارشناس و موسیقی شناس و متخصص و گروه تحقیق و پژوهش داریم و یا تر بیت شده اند که روی این مباحث بنیادین کار و مطالعه کنند؟
هنوز بسیاری از آهنگسازان ما که به شیوه و سیاق التقاطی شرقی و غربی آهنگ می سازند از تکنیک ها و هارمونی های قرن 18 اروپا استفاده می کنند و این در حالی است که موسیقی دانان مدرنیست کنونی غرب خود به بن بست رسیده اند و چشم به گذشتۀ خود دارند و در آثار شان مجددا از فواصل ربع پرده استفاده می کنند( قبل از اینکه باخ موسیقی اروپا را تعدیل کند، در موسیقی اروپا ربع پرده هم وجود داشته است). از طرفی آیا مگر جهانی شدن ِ موسیقی تنها از طریق ِ ساختن سمفونی و اپرا میسر است ؟ و آیا فقط به این طریق می توانیم خودمان را به جهان الصاق کنیم ؟!! مگر حاج قربان سلیمانی، دهقان زحمتکش و هنرمند خراسانی و مرحوم شهمیرزاد مرادی لرستانی با اجرای دوتار خراسان و سرنای لرستانی، خبرگان و موسیقی شناسان و موسیقی دوستان حرفه ای فستیوال جهانی آوینیون فرانسه را به شگفتی و حیرت و تحسین و احترام وا نداشتند؟
مگر نصرت فاتح علیخان پاکستانی، راوی شانکار و بسم الله خان هندوستانی با همان ساز و آواز بومی خودشان و با حمایت مستمر دولت هایشان جهانی نشدند؟
موسیقی هر منطقه از جهان به لحاظ ساختار و فرم دارای ویژگیهای خاص است و اگر این ویژگیها بنا به مصلحت و سلیقه و یا احیانا اجبار تغییر کند و یا احیانا نا دیده گرفته شود از حس و حال و عاطفه ی اصلی که در ذات آن موسیقی است تا حدود زیادی دور میشود و این موسیقی بخشی از ویژگیهای خود را که ملهم از خصوصیات و حس و حال و فرهنگ و تمدن یک ملت است از دست میدهد. بدیهی است که ساخت و ساز و صدا دهی سازها که ابزاری هستند برای بیان ِ احساسات و عواطف ِ موسیقیایی هر منطقه که طی قرنها و سالها و تجربه ها شکل گرفته اند ؛ اگر این نواها با ابزار موسیقی دیگر ملل اجرا شوند، هم سونوریته( صدا دهی) و هم کشش ها و ریتمها و ضرباهنگ ملودی ها به اجبار دچار تغییر و نقصان می شوند . شکی نیست اگر این ابزارها با آن ترکیبات در دست توانا و خلاق استادی هنرمند و پر احساس قرار گیرند روح ِ احساس خود را برآن خواهد دمید، اما در نهایت باز آن نخواهد بود که موسیقی "ملی " اش بنامیم. ....
"موسیقی ملی " به مجموعۀ جدی و هنری موسیقی تمام مناظق یک سر زمین اطلاق می شود. و بنابر این موسیقی ما هم مجموعه ایست از موسیقی مناطق ایران : موسیقی مقامی، موسیقی آیینی و مذهبی و خانقاهی و حماسی و... و هم چنین موسیقی دستگاهی و ردیف که با همان ابزار و ادوات و رنگ و بوی ویژه ی خود اجرا می شوند.
بهر حال باید سپاسگزار همه ی استادان و پیشکسوتان عزیز و ارجمندی بود که در عرصه ی " موسیقی معروف به موسیقی ملی " زحمت کشیده و می کشند. من خود یکی از علاقمندان به این شیوه از موسیقی هستم. تمامی صحبت ها و نظریات مطرح شده فوق می تواند صرفا یک نظر شخصی باشد و امید وارم این گونه بحث ها میدان وسیع تری را برای بررسی های موشکافانه، عمیق و نو فراهم آورد.
توضیح نویسنده: ادامه ی سیاهه ی حاضر در بخش دوم به چاپ میرسد.
منابع:
بیوگرافی و تمامی نبشته ها از سایت آقای صدیق تعریف بر داشت شده است. بخش بیوگرافی بهمان شکل اصلی است. از مقالات ‏و مصاحبه ها بخشهایی بر داشت شده است. عکسهای خواننده ی محترم ما با استادان، از گالری سایت ایشان بر داشت شده است.‏
• نام سایت:‏‎ http://www.sediqtarif.com
• ویکی پدیا
• عکس آقای تعریف در آغاز سیاهه، در جمهوری سن مارینو (که جمهوری مستقلی است و در درون ایتالیا جای گرفته)، توسط نویسنده گرفته شده است.
نویسنده: مهندس سهراب مژده- دانشجوی موسیقی
سیزدهم آپریل 2011- 22 فروردین 1390- بخش اول
ششم خرداد نود